Sånn koga eg - krabben

Utanom utsjånaden, er det lite ved krabben som er universalt: Korleis du fangar han, kokar han, «suer» og reinskar han – du skal ikkje lenger enn til nabogarden før dei gjer det på ein heilt annan måte enn kva du er vant til.

RENNESØY: Fyrst av alt, for å få tak i sjølve krabben, må du sette teina på rett stad og då kan det lønne seg å ha eit «me».

For dei som ikkje veit kva eit me er så er det eit slags landemerket om kor det er mykje krabbe, eller fisk. For å lage eit me må du, når du ligg der med båten på den fruktbare staden din, sjå deg ut to eller tre landemerke diagonalt.

Når du så neste gong skal sette teina, er dette berre å leite fram meet igjen og håve inn fangst.

Nok om «me». Når du har hive ut igjen den ulovlege hummaren og fått i land krabben, kan du enten hive han i samleteina, eller be inn til krabbefest same kveld. Uansett kven som kjem på dette herremåltidet, er sannsynet stort for at krabbekulturen deira er annleis enn din, og eitt og to lynkurs må gjennomførast.

Ekstremt lokal framgangsmåte

La oss seie du er oppvaksen med krabbe, blir bedd på krabbefest hjå den nye svigerfamilien din, men på bordet ligg ikkje noko av det bestikket du treng for å opne kloa med det kvite kjøtet. Kva gjer det du då?

Du kan i alle fall ikkje gå heim. Du kan heller ikkje sitte der å be om spesialtilpassa utstyr, berre til deg.

Det var i ei slik stund eg fann ut at slik eg reinska eg krabben, reinska ikkje dei han - og krabben reinska seg i alle fall ikkje sjølv. Viss eg skulle ha noko som helst anna enn salat, var det berre å gi seg hen å ta inn krabbeleksa.

Posar frå Forbruken

Det er berre å stålsette dykk for dette blir ein ganske teknisk tekst, og han startar alt på vegen opp frå båten. Eg var til dømes vant til at me bar krabben heim i posar. To plastposar frå Forbruken fulle av krabbar. Latterleg, vil nok mange seie alt her.

Krabbane vart så levande lempa i gryta, inne på komfyren. I gryta var det vatn og ein kopp salt. Når krabben så, etter ein god halvtime, var kokt ferdig, tok me gryta ut og helte vatnet på steinen.

Småklørne, som på fagspråket heiter bein, vart kasta, saman med «vasstassane» som er krabbane med lite innmat. Krabben vart så opna ute og vidare sortert på eit fat.

Støa, dei store klørne med kvitt kjøt inni og skalla vart lagde kvar for seg. Fatet vart så teke inn på bordet der me knekte opp klørne med nøtteknekkarar. Me pella så ut det kvite kjøtet med krabbepirkarar, skrapa ut litt kjøt i stø og hus, og nøyt det heile på spiralloff med smør og majones.

«Suing»

Tilbake til krabbefesten eg var bedd inn på. Fyrst av alt, krabben vart kokt ute på eit bål, i ei svær gryte med eit par nevar salt. Etter om lag 35 minuttar når krabben er ferdig, startar den mest interessante delen. Nemleg «suinga».

Denne rituellet seansen må seiast å vere ein blanding av eksotisk og dyrisk, og eg kan bekrefte at besøkjande frå Oslo som har fått teke del i sue-prosessen, ikkje gløymer han med det fyrste.

Krabben blir helt ut over eit berg. Alle flokkar seg umiddelbart rundt krabbestabelen. Suinga må nemleg skje mens krabben er lunka eller varm, viss ikkje er det nyttelaust.

Det er også best å sue ståande slik at du kan spytte ut skalet dei aller fleste ikkje vil ha i innvortes.

Og slik går det altså føre seg:

1. Plukk opp eit lite krabbebein, det som me kallar småklør.
2. Brekk beinet i to slik at du har ein lang del i eine handa og ein kort del i med fleire ledd i andre handa.
3. Den korte delen er den tjukkaste og inneheld kjøtet du skal sue ut. Bit av den bitte litle delen inst på dette leddet med fortennene.
4. Su så, ikkje lenge, men kort, hardt og bestemt.
5. Til slutt kan du brekke av ledd for ledd og av resten av kloa og sue ut resten, og hugs: alltid hardt og bestemt.
Det krevst ein heil del øving, og du kan i alle fall gløyme å google: «Hvordan sue krabbe?» for internett har ingen svar på denne type suing. Og du kjem heilt sikkert til å tenke at denne suinga, ho er ikkje for deg, men når du fyrst får det til, lovar eg ei openbaring av dei sjeldne.

Ta frå stuen

Når så suinga som er ein slags forrett, er unnagjort, kan etinga starte. Dette skjer også ute, med krabben ennå liggande på berget der.

Du går bort å hentar deg ein heil krabbe, men for all del ikkje rist på han for å kjenne om det er mykje mat i han. Det blir litt som å leite i grautskåla etter
mandelen før du forsyner deg. Krabben skal du ta frå stuen, altså frå enden av haugen.

Bruk kraft til å opne krabben over tallerkenen. Sidan du har teke ein tilfeldig krabben frå stuen, kan du nå vere så uheldig at det renn i «aur og saur» over tallerkenen og loffskiva di.

Ikkje gjer dette. Hald krabben over skitneposen mens du opnar han.

Lus, pavar og lynkurs

Alle veit at innmaten i krabben ikkje er for pyser. Den brune gugga, som minner om alt me ikkje vil bli minna på, kan for nokre verke ganske avskrekkande. Mens andre derimot kastar seg over
umamien med liv og lyst, slik som tanta mi frå byen - ho åt opp både lusa og paven.

Så kan du gå til angrep på dei store klørne, dei som du har ete sidan du var liten. Her må du ikkje hamne i vranglæra som eg gjorde, ved å bruke nøtteknekkaren. Det finst nemleg eit hemmeleg punkt i leddet på kloa. Viss du slår med handtaket på kniven her, opnar kloa - og kanskje litt av
verda seg med.

Å få ut alt av det kvite i kjøtet i sjølve støet er ei reise som ikkje lar seg teoretisk forklare. Her må du praktisere, og det helst samstundes som nokre held lynkurs i blindsona di.

Og hugs at dersom det går litt i surr i anatomien, så er det ingen som har døydd av verken pavar eller lus ennå.

Av Maren Bø